وبلاگ مجلات | کتاب ها | منابع معتبر در وبلاگ jstor
» کتاب باورهای عامیانه در ایران
کتاب باورهای عامیانه در ایران (به گزارش سیّاحان غربی)
نویسنده: حمیدرضا شعربافیان
نشر: انتشارات محقق
روایت‌های «قصه‌محور» و «شاعرانه‌ای» که در وصف تاریخ وجود دارد، نشان می‌دهد مسیر تاریخ به ویژه نوع شرقی آن را نمی‌توان از حضور و تسخیر خرافه‌ها، انگاره‌های مقدس، نیروهای‌مانا و سحر و جادو جدا دانست. باور به روح اسرار‌آمیز حاکم بر طبیعت، فتیش‌ها، تابوها و مظاهر پرستش، همواره انسان را در برابر پرسش‌های بی‌پاسخ هستی و نمی‌دانم‌های بزرگ و کوچک محافظت کرده‌است. سرزمین ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و از قرن‌ها پیش، اعتقاد به آیین‌ها و باورهای قصه‌محور اما قدرتمند و به‌جا آوردن «مناسک خرافی» بر تفکر و سبک زندگی عقل‌مدار و علم‌محور چیرگی دارد.
«رُولومِی»، روان‌شناس آمریکایی، نقش «قصه‌ها» را در ساخته‌شدن هویت فردی و تاثیر کلان‌روایت‌ها را در شکل‌گیری «هویت جمعی» و ساخته‌شدن فرهنگ یک ملت قابل‌توجه و مهم ارزیابی می‌کند. به‌عقیده وی خاصیت انسان این است، همواره جویای اسطوره و قرار‌دادن تجربه‌های زندگی خود در قالب داستان‌های معنادار باشد. این روایت‌ها در صورت ثمربخش‌بودن می‌توانند بر رشد، سازگاری و سلامت جمعی افراد تاثیر بگذارند. قصه‌های خرافی و جادو‌محور، یکی از قالب‌های کهن ایرانی‌ها بوده، که با وجود بی‌ثمر بودن آن‌ها و نقش آسیب‌زایی که داشته‌اند، تا اینجا و اکنون هم، ردپای‌شان تا زندگی شهری و صنعتی کشیده شده‌است.
هواداران این شیوه تفکر خرافه محور همواره انسان‌هایی بوده‌اند که از روی ترس، جهل، تقلید یا فرافکنی، اوهام خرافه را به‌نتیجه‌گیری‌های عقلانی از پدیده‌ها ترجیح می‌دادند. به‌رغم پیشرفت‌های روز افزون بشر و روشن شدن دلایل علمی رویدادهای طبیعی و انسانی، هنوز هم کم نیستند انسان‌هایی که از امکانات عصر مدرنیته استفاده می‌کنند، اما با آیین‌ها و اصول خرافی که گاه نقدناپذیر و مقدس نیز می‌شوند، هویت پیدا کرده و از آن‌ها به عنوان زِرهی برای مقابله با ترس و نمی‌دانم‌ها کمک می‌گیرند.
سفرنامه‌های سیّاحان غربی حاوی روایت‌هایی است که از سبک زندگی شهودی، دلی، خرافه‌محور و دور از هرگونه استدلال و نقد و تعقّل پیروی می‌کند.
این کتاب علاوه‌بر گردآوری حکایت‌های جالب و گاه باو‌رنکردنی از تاثیر سحر و جادو و باورهای خرافی در زندگی ایرانی‌ها به بررسی زیر‌ساخت‌ها و لایه‌های تشکیل دهنده تفکر خرافه‌محور می‌پردازد.
دکتر سرگلزایی
